ਭਾਰਤ ਦਾ ਮਹਾਨ ‘ਮਿਸ਼ਨ ਮੈਨ’ ਸੀ ਡਾਕਟਰ ਏ.ਪੀ.ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ

-ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਸਿਆਲਾ-
ਡਾਕਟਰ ਏ.ਪੀ.ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ, ਭਾਰਤ ਦੇ 11ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਨ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਅਵੁਲ ਪਕੀਰ ਜੈਨੁਲਾਬਦੀਨ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਕਤੂਬਰ 1931 ਨੂੰ ਰਾਮੇਸਵਰਮ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ 27 ਜੁਲਾਈ 2015 ਨੂੰ ਸ਼ਿਲਾਂਗ, ਮੇਘਾਲਯਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ:
ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਮਛੀਮਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਰਾਮੇਸਵਰਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੇਂਟ ਜੋਸਫ਼ ਕਾਲਜ, ਤਿਰੁਚਿਰਾਪੱਲੀ ਤੋਂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਦਰਾਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਤੋਂ ਏਅਰੋਸਪੇਸ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਕੀਤੀ।
ਵਿਗਿਆਨਕ ਯਾਤਰਾ:
ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਡੀ.ਆਰ.ਡੀ.ਓ. (ਰੱਖਿਆ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸੰਗਠਨ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸਰੋ (ਭਾਰਤੀ ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਅਨੁਸੰਧਾਨ ਸੰਗਠਨ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਮਿਸ਼ਨ ਮੈਨ’ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ:
ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ 2002 ਤੋਂ 2007 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਹੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਲੈਕਚਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ।
ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ: ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦੀ ਮੌਤ 27 ਜੁਲਾਈ 2015 ਨੂੰ ਸ਼ਿਲਾਂਗ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਲੈਕਚਰ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਨੂੰ ਖੋ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਰਾਮੇਸਵਰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਰਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ: ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਯੋਗਦਾਨ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਬੱਚਾ ਵੀ ਮਹਾਨਤਾ ਦੀ ਉਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਪਨੇ ਦੇਖੋ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਕਰੋ।
ਖੋਜ ਯੋਗਦਾਨ:
ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਾਹਨ (SLV): ਡਾਕਟਰ ਕਲਾਮ ISRO ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਾਹਨ (SLV-999) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੋੜ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕੀਤਾ।
ਇੰਟੀਗ੍ਰੇਟਿਡ ਗਾਈਡਡ ਮਿਸਾਈਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (97M4P): ਡਾਕਟਰ ਕਲਾਮ ਨੇ 4R4O ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ (IGMDP) ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਿਸਾਈਲਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਗਨੀ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ, ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ ਅਤੇ ਨਾਗ ਮਿਸਾਈਲਾਂ।
ਰੀਯੂਜ਼ੇਬਲ ਲਾਂਚ ਵਾਹਨ (RLV): ਡਾਕਟਰ ਕਲਾਮ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ RLV ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਤੱਕ ਵੀ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸੈਟੇਲਾਈਟਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਸੀ। RLV ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਪੇਸ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਬਣਾਉਣ ਵੱਲ ਇੱਕ ਕਦਮ ਹੈ।
ਹੈਲਥਕੇਅਰ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨਜ਼: ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਡਾਕਟਰ ਕਲਾਮ ਨੇ ਹੈਲਥਕੇਅਰ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨਜ਼ ’ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਸਤੇ ਹੈਲਥਕੇਅਰ ਹੱਲਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਕਲ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਸਿੱਖਿਆ ਪਹਲਾਂ: ਡਾਕਟਰ ਕਲਾਮ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਬਲ ਸਮਰਥਕ ਸਨ। ਉਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਬਦਲਣ ਵਾਲੀ ਤਾਕਤ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬੇਹਦ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ “Wings of Fire” ਅਤੇ “Ignited Minds,” ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਪ੍ਰਤੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਡਾਕਟਰ ਏ.ਪੀ.ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਖੇਤਰ ’ਤੇ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ।